Жыццё і дзейнасць дызайнера з Магілёва Каці Красавік.
15 кастрычніка. Алесь Святліцкі. Магілёў
Каця Красавік у свой час запісала разам з сяброўкай рэп супраць смяротнага пакарання, працавала выкладчыкам у мастацкай школе, стварыла для апошняга Дранік-фэсту улетные паштоўкі, а ў кастрычніку 2018 года зрабіла бетонныя сцены горада крыху больш за чалавечнымі. Яна была адным з васьмі мастакоў, дзякуючы якім у цэнтры Магілёва з’явіўся новы арт-дворык па вуліцы Дзяржынскага.
А яшчэ Каця – дызайнер, яе працы можна ўбачыць (і адлайкаць) у Інстаграм krsvk_dsgn .
Мы пагаварылі з Кацяй пра тое, што зараз адбываецца ў культуры горада і якое гэта – рабіць свет вакол сябе лепш, калі ў цябе страшны дыягназ.
– Чаму Каця Красавік? Гэта псеўданім ці сапраўднае прозвішча?
– Гэта, вядома, псеўданім. Я яго ўзяла яшчэ гадоў у 14, калі пачала пісаць вершы, у асноўным пра Беларусь, нейкія каляпалітычныя рэчы. Я люблю беларускую мову, востра перажывала, што яна рэдка выкарыстоўваецца. Плюс я нарадзілася ў красавіку. Так што атрымалася Красавік. Псеўданім мне вельмі падабаецца, ён прыжыўся.
– Звычайна і дзяўчаты і хлопцы ў 14 гадоў пішуць пра каханне. Як так выйшла, што дзяўчына 14-ці гадоў пачатку наогул з палітыкі?
– Так здарылася, што ў мяне з’явіліся сябры, якія вельмі любяць беларускую мову, беларускую культуру, яны мяне натхнілі на пазнанне Беларусі. На тое, што трэба адкрываць для сябе месца, дзе ты жывеш, пазнаваць. Мяне гэта зачапіла вельмі моцна.
– А чаму спадабалася беларуская мова?
– У мяне ў школе былі лепшыя выкладчыкі па беларускай мове і літаратуры. І потым, калі я вучылася ў каледжы мастацтваў, таксама выдатныя выкладчыкі былі. Неяк яны прышчапілі мне гэтую любоў яшчэ нават да маіх сяброў. Мне гэта вельмі падабалася. У выніку вылілася ў творчасць.
– Ні ў якія палітычныя партыі і рухі ты не ўваходзіла?
– Не, не, цікавіла мастацтва, культура. Я не адчувала ў сабе такой сілы, што я магу быць экспертам у палітычных пытаннях.
– Ты б ўпісалася ў афіцыйны саюз мастакоў?
– Думаю, што не. Можа быць, у саюз дызайнераў нейкім чынам і ўпісалася б, калі б стала рабіць нешта такое маштабнае, дызайнерскае. Інсталяцыі цікавыя. У саюза мастакоў у асноўным класічны падыход: вялікія палотны алеем, бярозкі і ўсё гэта такое. У мяне да гэтага душа не ляжыць.
– Шмат хто выказвае меркаванне, што Магілёў – гэта перыферыя, якая ў мастацтве спазнілася гадоў на 20. Ці можа ў нашым горадзе нарадзіцца актуальныы арт, які, напрыклад, стрэліць у Кіеве ці Піцеры?
– Можа быць, цалкам. Хутчэй за ўсё, ад моладзі, якая гнуткая да новых форм, метадаў. Магчыма, праз дызайн гэта магчыма, праз інсталяцыі, праз арт, які выходзіць за рамкі нашага звыклага ўспрымання. А проста класічнае мастацтва, як, напрыклад, у музеі Масленікава, можа быць, але гэтым мастак не заробіць, я думаю.
– Гэта значыць, у сучаснай Беларусі ўсё ж такі мастак не можа «мастацтваваць» і жыць на гэта?
– Калі ў цябе няма пэўных сувязяў у гэтым асяроддзі, то, я думаю, гэта немагчыма. У асноўным, усе мастакі – выкладчыкі ў каледжы мастацтваў, ва ўніверсітэце, яны жывуць за 400 рублёў, як і ўсе людзі.
– Культурнае жыццё ў Магілёве – гэта што? Калі верыць афіцыйным планам, якія складаюць ўлады, у нас кожны дзень нешта адбываецца.
– Ага.Я ведаю, што ў нас нешта адбываецца.Я працавала два гады ў школе мастацтваў.Рабіла дэкарацыі да розных мерапрыемстваў і выдатнаведала, штоі якадбываецца.Ёсцьпростаспіс,па якім трэбаправесці 20 мерапрыемстваў, і вось яны праходзяць.Вось ёсць, умоўна, канцэрт «Мойродныкрай».Назавем яго так, да прыкладу.Ці ёсць нейкая аўдыторыя, якая з радасцю ідзе нападобныяканцэрты?У асноўным яны забіваюццалюдзьміз сферы мастацтва,прычымшмат каго прымушаюць купляць квіткі.Усё па старойі ўсім нам знаёмайсхеме.
– Што тады трэба рабіць з гэтым горадам, каб памяняць сітуацыю?
– Пачнем з таго, што ў Магілёве вельмі шмат творчых людзей. У Маскве ёсць такая дзвіжуха «Design Prosmotr». Там на адной вялікай сцэне выступаюць дызайнеры. Распавядаюць пра ўсё запар: як гэта быць дызайнерам, як ездзіць па крутых выставах, аб сусветным вопыце распавядаюць, паказваюць стромкія прэзентацыі. У іх класна выбудаваныя нефармальныя зносіны.
У Магілёве як раз не хапае абмену вопыту сярод людзей, якія нешта робяць. Калі б запусцілася нешта накшталт такой платформы, стала б вельмі крута. Але пакуль яе няма.
– Як ты трапіла ў групу мастакоў, якія стварылі новы стрыт-арт панадворак?
– Я ўбачыла аб’яву ад Цэнтра гарадскіх ініцыятыў пра тое, што яны хочуць стварыць арт-праект па прыкладзе таго, што быў зроблены чатыры гады таму на Ціміразеўскай. Пры гэтым у мяне была мара, я вельмі хацела намаляваць мурал (прадукт стрыт-арта, буйны малюнак, які нанесены на сцяну – заўв. аўт.). Я пра гэта думала, цэлы год выношвала гэтую ідэю, а потым убачыла аб’яву і напісала кіраўніку ЦГІ Юрыю Стукалаву. Затым намалявала эскіз.
– Ты ўжо ведала, што ты будзеш маляваць?
– Я прыдумала пасля таго, як мне сказалі намаляваць эскіз. Пасля яго аднеслі галоўнаму архітэктару і ён вызначаў паверхню, якая больш падыходзіць для малюнка.
Наогул, усё адбывалася так: людзей папрасілі прапаноўваць свае двары для стрыт-арту. Затым мы сабралі гэтыя анкеты з заяўкамі і сталі шукаць, якой двор нам бы лепш падышоў. Сярод усіх быў і гэты двор у цэнтры. Потым анкеты разглядалі ў гарвыканкаме, выбралі двор па вуліцы Дзяржынскага. Затым ўзгаднялі эскізы.
– А ці былі забароны якія-небудзь?
– Я не ведаю пра забароны. Адзінай умовай было ня замалёўваць тэхнічную інфармацыю, якая патрэбна службам ЖКГ накшталт нумароў, ТП і іншае.
– Фактычна мясцовыя ўлады паляпшаюць горад чужымі рукамі. Гэта хіба правільна?
– Дзяржава павінна спрыяць развіццю не толькі ініцыятыў, але і ператварэння горада. Хоць бы фінансаваць. У гэтым плане ўсё вельмі сумна.
– Наколькі табе падабаецца тое, як змяняецца Магілёў у апошні час?
– Мне вельмі падабаецца. З’яўляюцца ўсякія там кавярынькі, іншыя ўстановы. Калі ты быў у Еўропе, то ты заўважаеш гэтыя змены. Адчуваецца, што людзі былі ў еўрапейскіх гарадах і пачалі прывозіць адтуль нейкія ідэі і культуру. На гэта вельмі цікава глядзець.
– Размова ж не толькі пра кавярынькі. З’явіліся тыя ж арка, лесвіца ў Падміколлі, яшчэ раней мост з бронзавымі львамі. Як мастак, што думаеш пра іх?
– Як мастак … Манументальна. «Багата». Па-магілёўску. Я не архітэктар, я не магу ацаніць, наколькі гэта тэхналагічна. Я гляджу на гэта як абывацель з боку. Выглядае як трата велізарных грошай дзеля морапафасу.
– Добра, а вось стала ты мэрам. Што памяняла б?
– Я б стварыла больш стрыт-арт прасторы. Шмат ідзе размоў пра былы хлебазавод, які хацелі б зрабіць такім, аднак пакуль словы застаюцца словамі. Магілёву не хапае такога месца. Будзе месца – будзе дзвіжуха, стануць людзі прыязджаць з іншых гарадоў і нават краін, з якімі можна будзе абменьвацца вопытам. Усё гэта штурхне Магілёў у плане мастацтва наперад, я ўпэўненая.
– Ты б хацела, каб тваё дзіця жыло ў Магілёве?
– Калі б у мяне была магчымасць даць яму добрую хоць бы сярэднюю адукацыю, то на першым час – так.
Аднак калі казаць пра вышэйшую адукацыю, пра працу, то я б, вядома, хацела, каб дзіця вучылася за мяжой, атрымала нейкі новы вопыт. У кожнага павінен быць свой шлях, я лічу.
– Ты вучылася ў беларускай сістэме адукацыі і атрымалася цалкам добра, хіба не?
– Не зусім, я яшчэ атрымлівала адукацыю ў Еўрапейскім гуманітарным універсітэце ў Вільні. Як бы ўсе не лаялі ЕГУ, ён даў мне дастаткова добры гуманітарны базіс. Я не думаю, што калі б я вучылася ў адным з мясцовых універсітэтаў, мне б сур’ёзна прыйшлося чытаць якога-небудзь Хайдэгера.
Еўрапейская адукацыя сур’ёзна нацэлена на чалавекаарыентаванасць. Без яго мастакі і дызайнеры робяць прыгожыя карцінкі, не задумваючыся аб тым, якой мэты дасягнуць і які функцыянал павінен быць.
– А які павінен быць функцыянал у «прыгожых малюнкаў»? Што значыць чалавекаарыентаванасць?
– Калі дызайнер робіць праект, то ён павінен вырашаць пэўную задачу, рабіць жыццё чалавека прасцей. Нават калі ўзяць сацыяльную рэкламу, тую ж тэму экалогіі, яна павінна быць вельмі прадметнай.
Напрыклад, праблема з раздзельным зборам смецця, тыя ж кантэйнеры. Калі ты візуальна зрабіў так, што чалавек на нейкім падсвядомым узроўні выбірае менавіта раздзельны збор смецця, значыць, ты выканаў працу добра. А калі твой крэатыў заканчваецца на прыгожым малюнку, чалавек палюбуецца, але ўсё роўна будзе збіраць усё смецце ў адну кучу. Такіх прыкладаў шмат.
– Ты ўдзельнічаеш у стварэнні стрыт-арт панадворка, робіш нейкія візуальныя рэчы накшталт постэра з аркай. Пры гэтым у цябе сур’ёзнае захворванне. Чаму з такімі праблемамі ты выбіраеш аддаваць свой час на горад, прастору?
– Так, у мяне анкалогія. Але ў мяне такое стаўленне да жыцця – я заўсёды імкнуся рабіць нешта для іншых людзей. Калі я зразумела, што сур’ёзна хварэю, то ў мяне з’явілася абвостранае адчуванне жыцця. Зразумела, ч то не хачу праляжаць рэшту жыцця на канапе. Зразумела, што ў мяне ёсць рэсурсы, якімі я магу падзяліцца з карысцю для іншых. Магчыма, гэта і выратавала ад дэпрэсняка. Я не адмаўляю, што актыўнасць і ўсе гэтыя дзвіжухі дапамаглі выбрацца з гэтай сітуацыі.
– Была ў галаве думка, што ты павінна нешта паспець?
– У мяне было пару пунктаў, ад чаго я павінна адмовіцца. Я зразумела, што не хачу займацца тым, што мне не падабаецца. Што не хачу мець зносіны з людзьмі, з якімі не падабаецца мець зносіны. Ёсць людзі, якіх ты да канца цягнеш, стараешся для іх, а яны проста адмаўляюцца ісці. Такім трэба падчас сказаць “да пабачэння”. Я зразумела, што хачу займацца мастацтвам.
Пасля яшчэ я трапіла ў летні лагер Цэнтра гарадскіх ініцыятыў і там мяне натхнілі тым, што мае навыкі і мае мазгі могуць быць карысныя пры стварэнні чагосьці. Усё неяк зраслося само сабой.
– Медыцынская сістэма ў Беларусі не столькі лечыць, колькі перамолвае чалавека. Наколькі цяжка творчаму чалавеку праходзіць праз усё гэта?
– Я рана ўсвядоміла, што мне ніхто не дапаможа акрамя мяне і маіх родных. Я шмат што бачыла ў бальніцы. Медыкі шмат з чым сутыкаюцца. Таму калі ты прыходзіш да іх на ватных нагах з-за свайго дыягназу, яны ставяцца дзесьці холадна, дзесьці цынічна. Не кажу пра ўсіх лекараў, але такіх шмат. Важная штука – няма нармальнай псіхалагічнай дапамогі. У анкадыспансэры ёсць кабінет псіхолага, аднак табе ніхто не скажа, маўляў, у нас ёсць такая магчымасць, дзе вы можаце прысесці і пагаварыць пра сваю праблему. Усе практычна – біяпсія, рак, лячэнне.
– Самая дзікая сітуацыя падчас лячэння хваробы?
– Калі ў Магілёве не аказалася лекаў для маёй формы раку. Я спачатку месяц абследавалася, мне зрабілі біяпсію, потым ляжала ў бальніцы, дзе мне выдалілі лімфавузел. Да таго моманту я прачытала кучу літаратуры пра сваю хваробу, праглядзела кучу дзённікаў людзей, у якіх анкалогія. Максімальна настроілася на лячэнне. Плакала я толькі адзін раз, калі тэлефанавала бабулі сказаць пра рак. Яна знервавалася і з-за гэтага знервавалася і я. Увогуле, калі я настроілася і прыйшла ўжо на лячэнне, мне проста сказалі, што лекаў няма. Я, вядома, ачмурэла: хлопцы, алё, я паміраю. А мне кажуць, што няма лекаў.
У выніку мне выпісалі накіраванне ў Бараўляны. Ужо там мне сказалі, што, паводле іх спісаў, патрэбныя мне лекі ў Магілёве ёсць і я павінна лячыцца па месцы жыхарства. Тады мы пайшлі да начмеда і сказалі, што ёсць такая праблема. Там дзядзечка такі быў, паглядзеў на мяне і сказаў, каб лячыліся ўжо тут, у Бараўлянах.
Перад хіміятэрапіяй высветлілася, што аднаго патрэбнага прэпарата няма. У выніку мяне пракапалі, а праз некалькі дзён я сарвалася ў Вільню купляць патрэбныя лекі, таму што ў родных не было візы. Пры гэтым у мяне быў стан, падобны на таксікоз ў цяжарных. Аднак для мяне гэта было разгрузкай – пагуляць тыя ж суткі па Вільні.
Гэта нейкая сістэмная праблема – лекі-то ёсць, але іх на нейкім узроўні не паспяваюць даставіць. Так што выпадаюць прамежкі, калі прэпаратаў няма.
Цяжка, калі ты ляжыш, а побач пад кропельніцай чалавек, у якога слоік з лекамі на адно прымяненне каштуе шэсцьсот даляраў і быў набыты ў Маскве, таму што тут дастаць ён не змог. Для кожнай онкатэрапіі існуюць свае схемы. І калі няма аднаго з кампанентаў, даводзіцца ехаць дакупляць яго ў іншай краіне.
– Было нешта, што ты вынесла з усёй сітуацыі з хваробай?
– Так. На аркі, лесвіцы, іншыя нейкія пафасныя рэчы выкідваюцца мільёны, у той час, як я бачыла людзей, якія прадаюць машыны, кватэры, толькі б дастаць патрэбныя лекі для хіміятэрапіі. Калі дзяржава пазіцыянуе сябе як сацыяльная з бясплатнай медыцынай, то тут нешта не сыходзіцца. Зрабіце медыцыну платнай, увядзіце сістэму страховак, у такім выпадку. Тады і чаканні будуць іншымі. І попыт.
Яшчэ ў дзяржавы манаполія на лячэнне анкалогіі. У прыватнай клініцы ты лячыць рак у Беларусі не можаш. Хочаш іншага меркавання лекараў – едзь у Ізраіль, у Нямеччыну. У той жа Нямеччыне толькі кансультацыя лекара каштуе 6 тысяч еўра.
– Калі ты праходзіла праз усё гэта, ці было ў цябе жаданне стварыць нешта грандыёзнае, штосьці, што засталося б пасля цябе?
– Нейкі час – так, жаданне было. Лячэнне такіх рэчаў нараджае ў табе альбо пякельную дэпрэсію, альбо пякельны максімалізм. Дзесьці месяц мяне трэсла, хацелася зрабіць нешта эпічнае. А потым зразумела, што калі нешта хочаш стварыць – сядай і стварай, пакуль жывы. Глабальным чымсьці я не хварэю. Я намагаюся максімальна ўкласціся ў тое, у чым я карысная.
– Галоўная парада людзям, якую ты можаш даць, гэта – …
– Не баяцца. І рабіць тое, што падабаецца.
