Судовы працэс паміж стваральнікам пабліка Могилев.Live Аляксандрам Ірхо і УУС Магілёўскага аблвыканкама вучыць жыць нас у новай рэальнасці.
23 снежня. Магілёў. Ігар Лазоўскі. Фота – Алена Ігнатава, uvd.mogilev.by
Аляксандр Ірхо размясціў у групе «Укантакце» пытанне «Якую суму грошай вы давалі супрацоўнікам ДАІ Магілёўскай вобласці», пасля чаго атрымаў позву ў суд. УУС Магілёўскага аблвыканкама палічыла апытанне падрываючым дзелавую рэпутацыю міліцыі.
На судзе Ірхо заявіў, што ён меў на ўвазе зусім не хабар, а штраф, але прызнаў некарэктнасць з-за таго, што сумы былі паказаны ў доларах. Паводле яго слоў, менавіта таму ён выдаліў апытанне ў той жа дзень. Суддзя Валянціна Лапаціна зрабіла перапынак на тыдзень, перш чым вынесці рашэнне па гэтай справе. Ёсць прычыны, чаму да гэтай справы трэба аднесціся вельмі сур’ёзна.
Новая рэальнасць
Зварот у суд з-за апытання «Укантакце» – цяпер гэта наша рэальнасць. Людзі прывыклі, што сувязь з дзяржаўнымі органамі, асабліва сілавымі, – гэта сувязь праз асабісты прыём, праз кучу лістоў, праз мову афіцыйнага сайта, дакладную і безжыццёвую. Людзі прывыклі да пэўнай дыстанцыі, якая ёсць паміж людзьмі цывільнымі і людзьмі службовымі, а ў гэтым выпадку дыстанцыя рэзка скарацілася і звяла два света ілбамі. Аказваецца, калі ты публікуешь бяскрыўднае, на першы погляд, апытанне «Укантакце», прадстаўнік УУС убачыць яго ў сваёй стужцы. Больш за тое, ён палічыць гэта дастатковай падставай, каб зацягнуць цябе ў суд і, з высокай верагоднасцю, выйграць яго.
Звыклая тэрыторыя свабоды, якой быў Інтэрнэт і сацыяльныя сеткі, у апошні час імкліва скарачаецца. Калі раней трэба было сачыць за пастамі з доўгімі тэкстамі і рэпостамі, то зараз трэба яшчэ і старанна глядзець, пра што і як пытаць у апытанні.
Межы свабоды слова
Ад формы перайдзем да сутнасці. «Якую суму грошай вы давалі супрацоўнікам ДАІ Магілёўскай вобласці?».
З аднаго боку, пытанне мае на ўвазе тое, што грошы супрацоўнікам ДАІ давалі ў любым выпадку. Адзін з варыянтаў адказу «Я пытанні без грошай вырашаў» хоць і змазвае агульнае ўражанне, але адчуванне прадузятасці пытання ўбраць не можа. Увогуле, гэта і стала прычынай звароту УУС у суд, і гэта ж з’яўляецца галоўнай уразлівай кропкай у абароне адміністратара Могилев.Live. Пагаршае становішча ўказанне даляраў як валюты грашовых адносін з інспектарамі ДАІ – уражанне, што гаворка ідзе пра хабар, ёсць.
З іншага боку, сумы былі паказаны ў доларах, таму што ў гэтай валюце адбываюцца разлікі ў галаве большасці беларусаў, а грошы ж можна даваць і для штрафу.
Усё гэта – уражанні. І акрамя уражанняў і асабістых прыхільнасцяў да адной з бакоў, у гэтай сітуацыі няма нічога. Адны лічаць словы абразлівымі, іншыя – не. Слова супраць слова, спецыяльнай экспертызы не будзе, меркаванні прафесіяналаў таксама.
У такой сітуацыі мірнае пагадненне або перамога Аляксандра Ірхо былі б пераважней для свабоды слова.
Журналісты (ды і не толькі яны) часта не могуць гаварыць адкрыта. Застаецца намякаць. «Ці бярэ чыноўнік Іваноў Іван Іванавіч хабару?», «На заводзе Так-сяк-строй адбыўся выбух?», «У СІЗА збіваюць зняволеных?» – пагадзіцеся, вы напэўна сустракалі такія загалоўкі. У афіцыйных органах такую інфармацыю спачатку называюць чуткамі, але з часам можа апынуцца, што журналісты выявілі рэальную праблему.
Калі УУС выйграе суд супраць Ірхо – міліцыя фактычна выйграе вайну супраць журналістыкі намёкаў. Пасля гэтага Іван Іванавіч, СІЗА і Так-сяк-строй цалкам могуць звяртацца ў суд, паколькі такія загалоўкі, відавочна, кідаюць негатыўны адбітак на кожнага з іх. Фокус праблемы пераходзіць ад заганы, на якую звярнулі ўвагу журналісты і блогеры, на іх саміх. У рэшце рэшт, фраза «Усе інспектары ДАІ бяруць хабар» сапраўды таксама нічым не абгрунтавана як і фраза «Ніхто з інспектараў ДАІ хабару не бярэ». Заўсёды знойдуцца довады на карысць абодвух сітуацый, але законнай з іх з’яўляецца толькі адна.
Розніца падыходаў
Суд паміж УУС і Аляксандрам Ірхо вельмі нагадвае суд афіцыйнай установы са сродкам масавай інфармацыі. Праект Могилев.Live развіты на сёння досыць, каб успрымацца як масмедыя, і міліцыя прызнае гэта станоўчым і негатыўным шляхамі.
УУС выкарыстоўвае гэтую пляцоўку ў тым ліку і для распаўсюджвання сваёй інфармацыі, няхай гэта будзе аб’ява або страта чалавека, вышук злачынца або пошукі відавочцаў. Структура нагадвае тыповую міліцэйскую калонку ў якой-небудзь газеце.
Калі адміністратар раптам публікуе інфармацыю, якая, як лічыць УУС, ганьбіць гонар міліцэйскага мундзіру, сілавікі адразу імкнуцца прыцягнуць яго да адказнасці, нібы рэдактара ўсё той жа неназванай газеты.
Дэ-факта адміністратара Могилев.Live судзяць як аўтара і кіраўніка СМІ. Да гэтай думкі нас адсылаюць нават патрабаванні міліцыі ў выглядзе публікацыі абвяржэння і публічных прабачэнняў. Пры гэтым у Беларусі няма ні аднаго нарматыўнага акту, які б прылічаў паблік «Вконтакте» да сродкаў масавай інфармацыі. Гэта значыць, што адказнасць Аляксандр Ірхо панясе, умоўна, як рэдактар газеты, а вось у акрэдытацыі ды доступе да інфармацыі іншыя дзяржорганы яму спакойна адмовяць, спасылаючыся на тое, што паблік, усё ж, не газета.
27 снежня судзьдзя Валянціна Лапаціна вынясе рашэнне, якое можа з часам значна змяніць медыяландшафт горада, які і зараз шмат у чым нагадвае Дрэздэн пасля бамбардзіроўкі.
