Пра тое, як уладкаваная магілёўская турма №4 і якія парадкі там пануюць распавёў палітвязень, адзін з лідэраў анархісцкага руху Мікалай Дзядок.
6 сакавіка. Магілёў-Мінск. Саша Мінько
У Магілёве ва ўмовах крытай турмы, як парушальнік рэжыму, Мікалай Дзядок адбываў тэрмін у 2012-2015 гадах. З тых часоў мала што змянілася.
Крытая турма не падобная ні на якую іншую карную ўстанову.
– Гэта дзяржава ў дзяржаве, якая жыве па сваіх законах – ультраспецыфічная культура з перавернутымі з ног на галаву маральнымі нормамі, – сведчыць Мікалай Дзядок.
Два з паловай гады знаходжання там, па прызнанні палітвязня, далі яму жыццёвага вопыту ці ледзь не больш, чым усё папярэдняе жыццё.
Адразу абмовімся, трапленне на крытую турму (турэмны рэжым) служыць пакараннем для тых, хто ўжо атрымаў пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі, але па нейкіх прычынах парушыў рэжым адбывання пакарання ў калоніі. Як правіла, адміністрацыя калоніі такім чынам ізалюе няўгодных – распраўляецца з бунтарамі. На турэмны рэжым трапляюць па прысуду суда на тэрмін да трох гадоў.
ПЛАНКА ЎСЁ НІЖЭЙ
Як уладкавана магілёўская папраўчая ўстанова «Турма №4» мы ўжо пісалі: яна складаецца з трохпавярховага СІЗА на тысячу чалавек, які стаіць літарай «П», а ў яго «падножжа» размясціўся корпус турмы на 200 арыштантаў.
Мікалай Дзядок адзначае, што сёння ў Беларусі ўжо практычна няма «вараўскога» руху. А першапачаткова турму выкарыстоўвалі, як сродак нейтралізацыі так званых «блатных» – людзей, якія жывуць не па законе дзяржавы, а па сваіх «паняццях». Таму «крытка» напаўняецца сёння проста непажаданымі асуджанымі, якія якім-небудзь чынам правініліся перад адміністрацыяй (альбо проста ёй не спадабаліся). Калі раней туды траплялі аўтарытэты крымінальнага свету, то зараз дастаткова, каб у цябе знайшлі нешта забароненае – планка для змяшчэння на турэмны рэжым апускаецца ўсё ніжэй і ніжэй.
Тым не менш, за шмат гадоў у магілёўскай крытай стварылася такая грамадска-сацыяльная структура, якая патрабуе асобнага даследавання, лічыць Мікалай Дзядок. Людзі тут сядзяць унікальныя, яны стварылі сваю паралельную, цалкам ізаляваную ад знешняга свету палітычную супольнасць са сваёй ідэалогіяй, іерархіяй і правіламі жыцця.
Не ўсе арыштанты з «крыткі» сядзяць, як аказваецца, у турэмным корпусе. Частка з іх (тых, хто праявіў сябе не з лепшага боку і атрымаў ярлык “нечысці”) сядзяць у камерах СІЗА, і адпраўляюць іх туды «смотрящие» аўтарытэты, якія рэальна кіруюць турэмным корпусам, а супрацоўнікі ДВП цалкам згаджаюцца з іх рашэннем. І сэнс наступны – у турэмным корпусе арыштанты падтрымліваюць адзін аднаго, а на СІЗА – не.
«ТАРПЕДУ» НЕ СПЫНІЦЬ
У магілёўскую крытую турму Мікалай Дзядок трапіў, калі стаў «злосным парушальнікам» ў шклоўскай ПК-17. На этап, успамінае ён, цягаюць толькі ноччу: прыкладна а 2-3 гадзіны чалавека будзяць і прымушаюць выходзіць з рэчамі, а ад’язджае ён не раней 8 раніцы. Гэта значыць заўсёды бяссонную ноч. Паміж Шкловам і Магілёвам ўсяго 36 кіламетраў, але турэмны этап (з улікам збораў і чакання ў адстойніках) праехаў адлегласць за 12 гадзін.
А цяпер самае цікавае. Мікалай Дзядок прызнаўся, што заязджаў у турму №4 з невялікай пасылкай ад крымінальнага аўтарытэта шклоўскай ПК-17 Віталіка Шалёнага. Груз (з лістом) ішоў «па тарпедзе»: арыштант проста глынае тое, што хоча завезці ў турму, папярэдне герметычна залітаваўшы «груз» некалькімі пластамі поліэтылену.
У «грузе» былі ліст і грошы. Каб гарантавана не хадзіць у туалет, прыходзілася не есці і, па магчымасці, не піць ваду.
Як адзначае Мікалай Дзядок, супрацоўнікі магілёўскай турмы выдатна ведаюць пра гэты спосаб перадачы чаго заўгодна. Больш за тое, яны разумеюць, што ў большасці сваёй на турэмны рэжым адпраўляюцца прадстаўнікі злачыннай супольнасці, якія жорстка ахоўваюць так званыя «вараўскія паняцці», таму практычна кожны можа везці ў сабе груз.
З-за гэтага ў адстойніку максімальна доўга сочаць за асуджанымі. У асобных выпадках нават сочаць за спаражненнямі зняволенага. Калі «тарпеда» выходзіць, супрацоўнікі ДВП рэзка заходзяць у камеру, хапаюць арыштанта за рукі і такім чынам атрымліваюць ліст, адрасаваны аўтарытэту. Так забіваюцца тры зайца – становіцца вядома паведамленне, адбіраюцца іншыя недазволеныя рэчы, а самога зняволенага чакае «строгі попыт» з боку сукамернікаў (за згубу «пасылкі» проста збіваюць, незалежна ад віны).
Пасведчанне Мікалая Дзядка асабліва актуальна на фоне спробаў праваабаронцаў дамагчыся забароны выкарыстання металічных жалюзі ( «вейчыкаў») на вокнах СІЗА і турмаў, якія зачыняюць сонечнае святло.
Міліцыя парыруе тым, што металічныя жалюзі перашкаджаюць межкамерной сувязі. Але рэаліі такія, што «вейчыкі» фактычна не ўплываюць на гэтую самую сувязь.
Яшчэ адзін палітвязень, які сядзеў у магілёўскай турме, Яўген Васьковіч сведчыў, што асабіста ўмее рабіць так званага «каня» з нітак. Ну а з дапамогай «тарпеды» у турму могуць патрапіць нават наркотыкі і мабільныя тэлефоны.
Акрамя таго, у памяшканнях камернага тыпу і турмах зняволеныя маюць зносіны і праз «кабуру» – дзіркі ў сценах альбо столі.
«МАСАЧНІКІ» І «БЛАТНЫЯ»
Асаблівасць крытай турмы – праца «масачнікаў». На самай справе, сцвярджае Мікалай Дзядок, гэта ніякі не спецназ, як работнікі міліцыі хочуць прадставіць. З ліку звычайных служачых турмы адбіраюцца найбольш фізічна дужыя работнікі, якім на твар апранаюць маску і майку з надпісам «Спецназ» – і гэтыя людзі нясуць службу ў якасці ўзмацнення звычайнага турэмнага канвою.
Робіцца гэта для нагнятання атмасферы страху для тых, хто прыбывае ў турму ўпершыню. Тры-чатыры высокіх і моцных чалавека ў масках рэзка адкрываюць дзверы камеры раніцай і крычаць фразу: «З рэчамі на выхад».
Далей адбываецца ператрус – чалавека распранаюць дагала і аглядаюць усё, аж да паміж растапыраных пальцаў рук. У кожнай турмы свой спіс забароненага: што не дазволена ў Магілёве, можа з лёгкасцю выкарыстоўвацца ў іншай турме. Забароненыя рэчы адпраўляюцца на склад, і арыштант зможа іх забраць толькі пры вызваленні. Усё гэта адбываецца ў рэжымным корпусе магілёўскага СІЗА перад адпраўленнем у асобна стаячы будынак турмы.
У турэмны корпус праход з СІЗА арганізаваны не па вуліцы, а па падземным тунэлі. Вядуць арыштанта менавіта «масачнікі». Уваходзячы ў будынак крытай турмы, па сутнасці, трапляеш у іншую дзяржаву.
Хто ў якой камеры будзе сядзець, у турме ўжо вырашаюць так званыя «блатныя».
У самым пачатку арыштант трапляе ў «траяк» – камеру на трое нар. У «траяках» асуджаныя прыстасоўваюцца да рэжыму крытай турмы і прывыкаюць да яе парадкаў, праходзяць працэдуры агляду лекара і гутаркі з псіхолагам. Пасля гэтага арыштаванага «падымаюць на корпус» – гэта значыць, вядуць у звычайныя камеры турмы, дзе прыйдзецца правесці гады.
Згодна з «вараўской» сістэмай, у кожнай «адміністрацыйнай адзінкі» ў турме ёсць свой «смотрящий». За «траякамі» падчас адсідкі Мікалая Дзядка «глядзеў» крымінальны аўтарытэт па мянушцы Вова Лысы (заўв. рэд. – грамадзянін Расіі, асуджаны на 20 гадоў пазбаўлення волі за забойства).
Кожны новы этап, узгадвае экс-палітвязень, сустракае ўсё «блатное» кіраўніцтва турмы. Іх задача адфільтраваць зэкаў – яны выслухоўваюць чалавека, высвятляюць яго біяграфію і глядзяць за яго паводзіннымі стэрэатыпамі. На падставе назіранняў прымаецца рашэнне дзе і з кім чалавек будзе сядзець.
Калі чалавек непрыстойна паводзіў сябе ў калоніі (супрацоўнічаў з адміністрацыяй і біў іншых асуджаных, займаўся даносамі), то яго дастаткова жорстка збіваюць і адпраўляюць у камеры СІЗА – «да нечысці». У турэмным корпусе такім жыць забаронена.
З ПУНКТЫ ГЛЕДЖАННЯ ЗАКОНА – НЕЗАКОННА
Заходзячы ў камеру, трэба сказаць сваё мянушку, статус «з паперамі ці не» – маецца на ўвазе ці падпісаў зняволены абавязацельствы аб правапаслухмяных паводзінах, – і проста стрымана гутарыць. У гэтыя хвіліны вырашаецца лёс – кім будзе далей чалавек у зняволенні.
– Камерныя «блатныя» зэкі – гэта лепшыя псіхолагі з усіх, што я бачыў, – кажа Мікалай Дзядок.
На працягу пары хвілін размовы яны здольныя дакладна вызначыць, як сябе весці з чалавекам і ці можна яму давяраць.
Рэаліі такія, што міліцыянты самі прыводзяць кожнага зняволенага на размову да «блатнога». З пункту гледжання закона, адзначае Дзядок, гэта абсалютна супрацьзаконна. Незаконна і пераходзіць з камеры ў камеру, але на практыцы блатныя б’юць у дзверы і кажуць падоўжнаму (супрацоўніку аховы на паверсе), што трэба наведаць кагосьці. У падоўжнага вырашаць такія пытанні паўнамоцтваў няма, таму ён кліча карпуснога дзяжурнага (старэйшага змены). І той ужо выводзіць аўтарытэтнага сядзельца куды трэба. Блатны там робіць свае справы – нешта тлумачыць, альбо нешта перадае, альбо кагосьці б’е. А потым яны вяртаюцца назад.
– Сваіх ключоў у блатных, вядома, няма, але па першым патрабаванні супрацоўнікі турмы водзяць іх куды трэба, – сцвярджае Мікалай Дзядок.
Сваімі ўспамінамі аб магілёўскай крытай турме Мікалай Дзядок абяцае дзяліцца і далей. Для гэтага ён прапануе падпісацца на яго Youtube-канал.
ДАВЕДКА
Мікалай Дзядок быў затрыманы ў верасні 2010 года ў якасці падазронага па «справе анархістаў» за шэраг акцый прамога дзеяння. Яго спачатку абвінавацілі ў нападзе на амбасаду Расеі ў Менску 30 жніўня 2010 г. (нібыта анархісты кінулі на тэрыторыю амбасады дзве бутэлькі з запальнай сумессю), але нічога даказаць не змаглі. Тады працягнулі тэрмін утрымання ўжо па новай справе – аб падобным нападзе на Дом прафсаюзаў. У рэшце рэшт недахоп доказаў прывёў да таго, што даказанай суд палічыў нібыта яго віну за несанкцыянаваную акцыю ля Генштаба, і на той момант 22-гадовы хлопец быў асуджаны за злоснае хуліганства па ч.2. арт. 339. Прысуд – 4 гады 6 месяцаў пазбаўлення волі.
