Людзі, якія лічаць, што жывуць у частцы мемарыяла, скардзяцца на нязручнасці.
8 лістапада. Магілёў. Саша Мінько. Фота аўтара
Увага! Пры перадрукоўцы гэтага матэрыяла іншымі СМІ, пазначэнне mspring.online як крыніцы з гіперспасылкай на арыгінал ў першым абзацы абавязковае!
Мемарыяльны комплекс ахвярам фашызму на месцы былога (1941-1943 г.г.) канцлагера па праспекце Шміта большую частку часу закрыты. Жыхары бліжэйшых дамоў, мяркуючы, што жывуць у частцы мемарыяла, скардзяцца на нязручнасці і з лета вядуць перапіску з уладамі. Па іх запрашэнні карэспандэнт часопіса MSPRING.ONLINE наведаў гэтае амаль забытае месца.
***
«Подзвіг народа несмяротны» – гэты лозунг, які размешчаны ў 1984 годзе на дахах дамоў, з’яўляецца часткай мемарыяла. Так лічаць жыхары дамоў №10, 12 і 14 па праспекце Шміта. Сёння словы крылатай фразы выглядаюць непрыкметна, а што адбываецца ўнутры двароў мала каго цікавіць.
А між тым, уся інфраструктура там застаецца савецкай. Як мінімум – у плане стандартаў.
Савецкія людзі, як вядома, у булачную на таксі не ездзілі, а значыць і дарогі ім асабліва не былі патрэбныя. Праезду для «хуткай» хапала – і дзякуй богу. Таму нават адзін прыпаркаваны на праезнай часткі аўтамабіль прыводзіць да калапсу.
Дамы гэтыя шасціпад’ездныя. Для іх, вядома, прадугледжаны паркоўкі. Але вось толькі на шэсць машын, з разліку, мабыць, «адна машына на пад’езд». Камунальным службам гэта дазваляе рапартаваць, што «парковачныя месцы ёсць».
Але рэальнасць такая, што практычна ў кожнай другой сям’і ўжо ёсць аўтамабіль. І стаянка ў непасрэднай блізкасці ад мемарыяла выглядае вось так.
Днём «парковачных» месцаў на газоне шмат. Але на ноч нават на траве машыну паставіць няма куды. Жыхары прасілі зрабіць тратуары і адрамантаваць асфальт.
Калі верыць камунальнікам, самім праектам гэтага мікрараёна ў савецкі час тратуары не былі прадугледжаны ў прынцыпе. Калі было суха, наракаюць незадаволеныя грамадзяне, яшчэ былі сілы трываць. Але нават невялікі дожджык ператварае іх жыццё ў марскія прыгоды. У дзяцей вось такія забавы.
А ў дарослых вось такое жыццё. У некаторых месцах дарогу залівае ад краю да краю і дзецца проста няма куды. А ў дамах, пабудаваных у 1960-я гады, поўна пенсіянераў. У дождж яны амаль не выходзяць з дома.
З-за павялічанай колькасці машын на вуліцах Магілёва, праблемнымі сталі нават скразныя бакавыя праезды. Часта ездзяць грузавікі, а тратуары, нагадаем, нават не прадугледжаныя. Калі пойдзе дождж, варыянт толькі адзін – ісці па лужынах і па гразі. Ці пад машыну. Гэта месца – вельмі добрая кропка для ДАІ. Тут можна з аднаго двара за гадзіну «настраляць» штрафаў як за дзень на бойкай трасе.
І вось жыхары вырашылі спаслацца на тое, што іх дамы не проста стандартныя пяціпавярхоўкі, а частка мемарыяла, за якім дзяржава павінна старанна прыглядаць. Яны апелююць да таго, што калі прыедзе вялікая колькасць турыстаў, яны відавочна відах не ўзрадуюцца.
Але турысты не прыедуць. Трапіць у мемарыял у будні дзень проста немагчыма. Масіўныя сталёвыя вароты зачыненыя. У левым ніжнім куце можна заўважыць ланцуг з замком.
Як аказалася, мемарыяльны комплекс адкрыты толькі па святах і ў выходныя дні. І то не цэлы дзень: з 10.00 да 17.00 гадзін. Гэта значыць, нават калі вы прыехалі з платнай экскурсіяй, усё адно рызыкуеце не патрапіць на яго тэрыторыю.
Савецкія архітэктары не могуць не выклікаць захаплення. У адрозненне ад усялякіх новых малых архітэктурных формаў і мемарыяльных дошак, якія нагадваюць могілкавыя помнікі, напамінак пра былы канцлагер выглядае эстэтычна і магутна.
Не цяжка здагадацца, што прычына закрыцця мемарыяла – гэта марадзёрствы і хуліганства маладога пакалення магілёўцаў. Яны наровяць пракрасціся на тэрыторыю нават закрытага помніка, дзе паляць і ладзяць свае тусоўкі.
Каб не спахабіць «вечны агонь», яго адгарадзілі асобнымі кратамі. Паглядзець на полымя цяпер можна толькі звонку скрозь жалезныя пруты. Але і тут разгарнулася неадназначная палеміка. Калі мемарыял зачынены, навошта тады гарыць газ? Гэтае пытанне абмяркоўваюць нават пенсіянеры, якія памятаюць пасляваенны час.
Па просьбе аднаго з мясцовых жыхароў, мы вырашылі ўдакладніць, колькі каштуе ўтрыманне вечнага агню. У сярэднім на яго падтрыманне сыходзіць каля адной тысячы кубаметраў газу ў месяц, гэта значыць, прыкладна 12 кубоў у год. Гэта каштуе для юрыдычных асоб прыкладна 3,5 тысячы долараў.
Трапіць на тэрыторыю мэмарыялу ў будні дзень легальна практычна немагчыма. Але моладзь усё ж умудраецца неяк пралезці. Унутры свая атмасфера. Цішыня і спакой. І на самай справе прыгожа.
Яшчэ адно мясцовае «ноў-хаў» – гэта фотаплакат каля сярэдняй школы №5. Практычна ўвесь мікрараён з’яўляецца выпускнікамі гэтай СШ. На думку некаторых з іх, тры металічныя канструкцыі выглядаюць куртатымі. Пры гэтым мемарыял зачынены, а гістарычная даведка перамясцілася ў школу. Дзе логіка?
Калі бацькі сённяшніх школьнікаў выходзяць з будынка школы, яны спачатку бачаць фота вязняў канцлагера, пасля чаго ім даводзіцца скакаць праз лужыны і абыходзіць прыпаркаваныя абы-дзе машыны, каб патрапіць дадому.
Жыхары дамоў №10, 12 і 14 па праспекце Шміта пісалі і індывідуальныя, і калектыўныя скаргі ў самыя розныя інстанцыі. Але шанцаў для паляпшэння навакольнай прасторы ў іх няшмат.
Значна рэальней купіць гумовыя боты і трываць пырскі аўто, якія мчаць міма. Камунальнікі адказалі, што змяніць інфраструктуру можна толькі з дапамогай капітальнага рамонту. А капітальны рамонт гэтых прыдамавых тэрыторый планам на 2019 г. не прадугледжаны.
Калісьці словы «Подзвіг народа несмяротны» свяціліся неонавым святлом. Цяпер металічныя літары паступова іржавеюць.
Сцены гэтых дамоў сапраўды з’яўляюцца часткай мэмарыялу. Да 9 траўня на іх вывешваюць тэматычныя банеры і ўключаюць падсвятленне. Пад дахам бачныя працоўныя ліхтары. Толькі нашчадкам пераможцаў у Вялікай айчыннай вайне гэта наўрад ці хоць неяк палягчае жыццё.
